SỐ XUÂN GIÁP NGỌ - tác giả PHẠM TUẤN VŨ

BA BÀI THƠ CHÚC TẾT NĂM NGỌ CỦA BÁC HỒ

Trong 22 bài thơ chúc tết Chủ tịch Hồ Chí Minh để lại, có ba bài được viết vào tết các năm Ngọ. Đó là các bài thơ chúc tết năm Nhâm Ngọ 1942, Giáp Ngọ 1954 và Bính Ngọ 1966. Ra đời trong những hoàn cảnh lịch sử khác nhau, thế nhưng ba bài thơ chúc tết năm Ngọ nói riêng, tất cả các bài thơ chúc tết của Bác qua các thời kì nói chung đều là những vần thơ Bác gửi đến tất cả đồng bào, cán bộ, chiến sĩ cả nước và kiều bào ta ở nước ngoài nhằm khen ngợi thành tích đã đạt được trong một năm qua; đề ra nhiệm vụ, phương hướng cho năm mới; động viên, khích lệ mọi người ra sức thi đua hoàn thành các nhiệm vụ mới; qua đó thể hiện Bác có niềm tin tất thắng của cách mạng dân tộc và tương lai tất bại của các bè lũ cướp nước và bán nước. Và qua những vần thơ giản dị mà chính Bác gọi là “Mấy câu thành thật, nôm na/ Vừa là kêu gọi, vừa là mừng xuân” (Thư chúc Tết năm Nhâm Thìn 1952), mỗi lần đọc ta lại càng hiểu sâu sắc hơn tấm lòng của Người đối với dân, với nước.

Trong năm 1941, phong trào cách mạng Việt Nam tiếp tục dâng cao với nhiều sự kiện đáng nhớ: Binh biến Đô Lương (13/1), thành lập Đội du kích Bắc Sơn (14/2) sau đổi tên thành Trung đội Cứu quốc quân (15/9), Nguyễn Ái Quốc về nước trực tiếp lãnh đạo cách mạng (28/1), Hội nghị lần thứ 8 Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương tại Pắc Bó (ngày 10 đến 19/5), thành lập Đội Thiếu niên tiền phong và Hội Nhi đồng cứu quốc vong (10/5), Mặt trận Việt Minh được thành lập (19/5),… Trong khí thế đang lên của cách mạng, xuân Nhâm Ngọ 1942 Bác viết bài thơ chúc tết đầu tiên:

  Tháng ngày thấm thoát chóng như thoi

   Năm cũ qua rồi, chúc năm mới

   Chúc phe xâm lược sớm diệt vong

   Chúc phe dân chủ sớm thắng lợi

   Chúc đồng bào ta đoàn kết mau

   Chúc Việt Minh ta càng tấn tới

   Chúc toàn quốc ta trong năm này

   Cờ đỏ ngôi sao bay phấp phới

   Năm này là năm Tết vẻ vang

   Cách mạng thành công khắp thế giới

Đây là bài thơ chúc duy nhất Bác viết dưới thời kì Mặt trận Việt Minh khi Người chưa ở cương vị Chủ tịch nước. Đây cũng là bài thơ ra đời trong hoàn cảnh khá đặc biệt: Trong nước, cách mạng Việt Nam đang dâng cao, gấp rút chuẩn bị mọi điều kiện để lần đầu tiên giành lấy chính quyền trên phạm vi toàn quốc. Trên thế giới, giữa năm 1941 đến giữa năm 1942 là giai đoạn thứ hai của Đệ nhị Thế chiến mở đầu bằng sự kiện phe phát xít tấn công Liên Xô (22/6/1941), mở rộng chiến tranh thế giới ra phạm vi toàn cầu. Trong hoàn cảnh đặc biệt này, bài thơ chúc tết Nhâm Ngọ 1942 của Bác ra đời, đó là lời chúc cách mạng thế giới giành thành công “Chúc phe dân chủ giành thắng lợi” nhưng cũng là lời tiên đoán tương lai tất thắng của Hồng quân Liên Xô và cách mạng thế giới “Năm này là năm Tết vẻ vang/ Cách mệnh thành công khắp thế giới”, đồng thời khẳng định tương lai tất bại của phe phát xít xâm lược qua lời “chúc” châm biếm “Chúc phe xâm lược sớm diệt vong”. Đối với phong trào cách mạng trong nước, bài thơ là lời chúc, kêu gọi, cổ vũ, động viên của Bác gửi đến toàn thể chiến sĩ đồng bào, đến Mặt trận Việt Minh “Chúc đồng bào ta đoàn kết mau/ Chúc Việt Minh ta càng tấn tới” đồng thời cũng là lời tiên liệu, khẳng định tương lai thắng lợi vẻ vang của cách mạng trong năm mới “Chúc toàn quốc ta trong năm này/ Cờ đỏ ngôi sao bay phấp phới”. Bài thơ gồm có mười câu, mỗi câu bảy chữ, gieo vần trắc, nhịp điệu nhanh, chắc thể hiện ở tác giả niềm tin sắt đá vào tương lai cách mạng thế giới và nước nhà.

Đến xuân Giáp Ngọ 1954, Bác có bài thơ chúc tết thứ mười:

   Năm mới, quân ta có hai nhiệm vụ rành rành

   Đẩy mạnh kháng chiến để giành độc lập tự do

   Cải cách ruộng đất là công việc rất to

   Dần dần làm cho người cày có ruộng khỏi lo nghèo nàn

   Quân và dân ta nhất trí kết đoàn

   Kháng chiến kiến quốc nhất định hoàn toàn thành công

   Hòa bình dân chủ khắp thế giới Nam, Bắc, Tây, Đông

Năm mới, thắng lợi càng mới, thành công càng nhiều

Giữa cuối năm 1953, cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp bước vào giai đoạn kết thúc hoàn toàn thắng lợi với mở màn là những chiến thắng vang dội của cuộc Tiến công chiến lược Đông Xuân 1953-1954. Bước vào năm 1954, mọi điều kiện về vật chất và tinh thần cho cuộc kháng chiến đi đến thắng lợi đã được chuẩn bị kĩ lưỡng, thời cơ cách mạng đã đến, lời chúc tết đầu năm mới của Bác như là lời hiệu triệu sức mạnh toàn quân, toàn dân. Trong bài thơ chúc tết năm Giáp Ngọ 1954 này, Bác vạch ra hai nhiệm vụ rõ ràng cho cách mạng nước nhà là “Đẩy mạnh kháng chiến để giành độc lập từ do” và “Cải cách ruộng đất… dần dần làm cho người cày có ruộng khỏi lo đói nghèo”. Đây là hai nhiệm vụ cực kì quan trọng trong năm 1954 và ta đã hoàn thành một cách vẻ vang, đặc biệt là chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu, “đập tan hoàn toàn kế hoạch Nava, giáng đòn quyết định vào ý chí xâm lược của thực dân Pháp, làm xoay chuyển cục bộ chiến tranh, tạo điều kiện thuận lợi cho cuộc đấu tranh ngoại giao của ta giành thắng lợi” (Lịch sử 12, Nâng cao), cổ vũ phong trào cách mạng trên toàn thế giới như lời tiên đoán của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong lời chúc tết năm ấy của Người “Kháng chiến kiến quốc nhất định hoàn toàn thành công”. Trong bài thơ chúc tết năm Giáp Ngọ, bên cạnh chỉ ra nhiệm vụ cách mạng, thư chúc tết của Bác còn động viên, khích lệ “Quân và dân ta nhất trí kết đoàn”, bởi Người biết, đại đoàn kết toàn quân, toàn dân là sức mạnh to lớn của cách mạng ta, sức mạnh khiến mọi kẻ thù xâm lược đều phải khiếp sợ. Cuối bài thơ, Bác gửi lời chúc tốt đẹp đến phong trào cách mạng trên “thế giới khắp Nam, Bắc, Tây, Đông” sớm thực hiện được mục tiêu dân chủ, hòa bình. Bài thơ khép lại với lời khẳng định chắc chắn về một “Năm mới, thắng lợi càng mới, thành công càng nhiều” đầy lạc quan, tin tưởng.

Xuân Bính Ngọ 1966, trong hoàn cảnh Mỹ ngày càng đẩy mạnh cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam với chiến lược “Chiến tranh cục bộ” ở miền Nam và mở rộng chiến tranh phá hoại miền Bắc nước ta, để động viên, cổ vũ nhân dân hai miền, Bác đã viết viết bài thơ chúc tết như sau:

   Mừng miền Nam rực rỡ chiến công

   Nhiều Dầu Tiếng, Bầu Bàng, Plei Me, Đà Nẵng

   Mừng miền Bắc chiến đấu anh hùng

   Giặc Mỹ leo thang ngày càng thua nặng

   Đồng bào cả nước đoàn kết một lòng

   Tiền tuyến hậu phương, toàn dân cố gắng

   Thi đua sản xuất chiến đấu xung phong

   Chống Mỹ, cứu nước ta nhất định thắng

Trong bài thơ, Bác khen ngợi thành tích vang dội của cách mạng hai miền Nam, Bắc đã “chiến đấu anh hùng” với nhiều chiến công rực rỡ trong năm. Đồng thời Người cũng động viên, khích lệ “Đồng bào cả nước đoàn kết một lòng”, hoàn thành một cách vẻ vang nhiệm vụ cách mạng của mỗi miền nhằm hướng tới hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân trong cả nước, “Đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào” (Thơ chúc tết Kỷ Dậu 1969), thực hiện hòa bình thống nhất đất nước (“Tiền tuyến hậu phương, toàn dân cố gắng/ Thi đua sản xuất chiến đấu xung phong”). Trong bài thơ chúc tết năm này, Bác lại một lần nữa khẳng định “Giặc Mỹ leo thang ngày càng thua nặng” và sự nghiệp “Chống Mỹ, cứu nước ta nhất định thắng”. Bài thơ chúc tết năm Bính Ngọ vì thế mà tràn đầy khí thế lạc quan, quyết tâm.

Cũng như các bài thơ chúc tết khác, ba bài thơ chúc tết năm Ngọ của Bác là những vần thơ giản dị mà ấp áp bao tình cảm yêu thương của vị Cha già kính yêu giành cho đồng bào, chiến sĩ cả nước. Mỗi bài thơ dù ra đời ở hoàn cảnh nào cũng đều ngời lên trong nó tấm lòng lãnh tụ suốt đời nghĩ cho nước, cho dân. Xuân Giáp Ngọ năm nay, Bác Hồ đã đi xa, bốn lăm mùa xuân đồng bào ta không còn được nghe Bác đọc thơ chúc tết trong những thời khắc giao thừa nữa. Thế nhưng những vần thơ chúc tết năm xưa của Người sẽ còn ở lại mãi với dân tộc cũng như Người sống mãi với non sông. Nhớ biết bao giọng nói ấm áp, thiết tha của Bác Hồ mỗi khi Người đọc thơ chúc tết. Xuân nay lại về, ta vẫn tưởng Bác đang đọc thơ xuân.