Atiq Rahimi sinh năm 1962 tại Afghanistan, nhưng đến sống ở Pháp vào
năm 1984. Tại Pháp ông trở thành một nhà văn, nhà làm phim tài liệu và phim
truyện nổi tiếng. Tiểu thuyết “The Patience Stone – Hòn đá nhẫn nhục” của ông được
giải thưởng danh giá Prix Goncourt năm 2008. Phim dựa trên tiểu thuyết của ông
“Earth and Ashes - Đất và Tro” được tuyển chọn chính thức tại liên hoan phim
Cannes năm 2004 và được một số giải thưởng. Hiện ông đang biên tập lại một tiểu
thuyết khác của ông “A Thousand Rooms of Dreams and Fear - Một ngàn căn phòng dành
cho những Giấc Mơ và Sợ Hãi” để dựng thành phim. Từ 2001 Rahimi đã trở về
Afghanistan tổ chức một Nhà Sáng tác ở thủ đô Kabul để giúp đỡ và đào tạo các
nhà làm phim và nhà văn trẻ Afghanistan.
Ông sống tại Paris, Pháp.
Truyện ngắn dưới đây nguyên bản tiếng Pháp, được
Edward Gauvin dịch sang Anh ngữ và tạp chí WordsWithoutBorders số tháng 4/2010
giới thiệu. Bản dịch tiếng Việt theo Edward Gauvin.
SỰ TRỞ VỀ TƯỞNG TƯỢNG
Năm 1984
Đêm. Đêm thứ chín. Đêm tịch lặng nhất, ngột ngạt
nhất. Dưới màu trắng của tuyết, trong cái tăm tối của thời gian, tứ bề không thể
nhận định được.
Đêm. Đêm thứ chín. Tay buôn lậu đã nói:
- Vào đêm thứ chín, mình sẽ vượt biên giới.
Bí mật, lặng thầm, chúng tôi đến gần biên giới.
Tất cả những người tị nạn, đang rời đất mẹ. Mỗi người vì một người, một việc, một
lời…
Đêm. Đêm thứ chín.
Chúng tôi đến vị trí cửa ngõ. Tay buôn lậu kêu
lên:
- Dừng lại. Hãy nhìn lại.
Mọi người dừng lại. Mọi người nhìn lại.
- Đây là cái nhìn quê hương lần cuối cùng.
Đất mẹ, dưới màu trắng của tuyết, trong cái tăm
tối của thời gian, đã trở nên không thể nhìn thấy. Không có gì ngoài những bước
chân của chúng tôi. Mọi người khóc. Chúng tôi chạy tới biên giới.
Một người trong số chúng tôi bị chậm lại. Anh
ta dừng lại. Anh là một người nhỏ con. Anh không có túi xách và đã luôn luôn đi
chậm hơn, với nhiều khó khăn hơn những người khác. Người đàn ông ngồi dưới chân
một tảng đá. Tôi đến giúp anh đứng dậy và chạy theo những người khác đến biên
giới. Anh thản nhiên nói:
- Để đi tới đâu?
- Vượt biên giới!
- Để làm gì?
- Vậy sao anh còn đi tới đây?
- Vì chữ nghĩa. Tôi mang tất cả chữ nghĩa đi cùng
tôi trong chuyến này, để mang chúng vượt qua biên giới.
Chữ nghĩa? Những chữ nghĩa gì? Tôi đang suy
nghĩ thì người đàn ông đáp lại sự hoang mang của tôi.
- Đối với thơ ca sự kinh hoàng và áp bức vô
nghĩa, tôi giấu trong chiều sâu của cái nhìn của tôi. Như bây giờ, khi người buôn
lậu bảo chúng ta nhìn lại – chúng ta nhìn lại và khóc - từ ngữ rớt lại cùng nước
mắt của tôi. Chúng chuồi trên đất. Chúng biến trong tuyết. Không có chúng, tôi
sẽ là một người nước ngoài ở bất kỳ nơi đâu tôi đến, nước ngoài còn hơn những
người nước ngoài.
Tôi trở lại chỗ người đàn ông đã khóc. Nước mắt
của anh làm tan tuyết và mềm đất. Tôi bốc một nắm đất và trở lại với người đàn ông,
anh ta cho tôi một nụ cười cay đắng. Anh nói:
- Từ ngữ có thể không còn bị chia rẽ với đất đai.
Anh tựa lưng vào tảng đá và ra hiệu anh muốn ở
một mình. Nhưng tôi vẫn đứng trước anh, bất động. Người đàn ông vẫn cười. Nụ cười
của anh lấn chiếm tôi. Tôi sắp bắt đầu chạy về phía biên giới thì anh nói:
- Tên tôi là Atiq.
- Atiq! Anh trùng tên với tôi hay là anh em
sinh đôi của tôi?
- Không trùng tên mà cũng không sinh đôi. Anh
chỉ mang tên tôi.
Tôi sợ. Tôi bỏ anh ta ở đó và bắt đầu chạy.
Vượt qua biên giới tôi thấy một dải đất phủ
tuyết, trắng như một tờ giấy.
Không một dấu vết.
Không một từ ngữ.
Lề của nó lạc trong bóng tối của thời gian.
Năm 2002
Ngày. Ngày thứ tám mươi mốt.
Đất vẫn còn đông cứng. Đất rạn dưới những bước
chân của chúng tôi.
Ngày. Ngày thứ tám mươi mốt từ khi Đội Quân của
Bóng tối – quân Taliban – đã rút khỏi Kabul.
Và mỗi ngày, tôi đến phi trường để đón mừng những
người trở lại quê hương.
Mỗi ngày, chờ đợi một người, một cái nhìn, một
lời nói…
Ngày. Ngày thứ tám mươi mốt, thì anh ta xuống
máy bay. Với vẻ buồn đau anh ta nhìn tất cả những khuôn mặt bất thường, buồn. Tôi
đến bên anh.
- Mừng anh về, người anh em.
Một nụ cười run run trên môi anh. Cái nhìn tò
mò của anh chìm trong những túm râu dày sợi đen sợi trắng của tôi, như thể đánh
giá tôi. Tôi đỡ túi xách của anh:
- Nặng quá!
- Đó là đồ nghề nhiếp ảnh.
- Anh là nhà báo?
- Không. Còn anh?
- Tôi giúp đỡ các du khách có hành lý cồng kềnh.
Một chiếc xe trung chuyển nhỏ đến đón khách ở
chân cầu thang và đưa họ vào ga. Mọi người lên xe. Người lái xe mở một bài ca của
Ahmad Zahir.
Hãy đến xem, vườn hồng đang nở
Hãy đến xem, người tôi yêu đã đến.
Đó là một bài thơ của Mawlana và giọng của
Ahmad Zahir quyện lấy tiếng thổn thức của người đàn bà bên cạnh tôi.
Thành phố sẽ đứng lên khi tiếng đồn lan rộng
Rằng con người điên đã bứt xích xiềng một lần
nữa.
Người khách của tôi, buồn hơn bao giờ hết, nhìn
những tàn tích phi cơ hoen rỉ rải rác trên mặt đất chung quanh phi trường.
Xe trung chuyển dừng. Chúng tôi đang xuống xe
thì người khách của tôi dừng ngay cửa xe, bị thu hút bởi câu gì đó viết trên kính
chắn gió phía người tài xế.
Điều này rồi cũng sẽ trôi qua.
Tôi đọc lớn câu đó. Người khách rời những từ
ngữ và quay lại tìm cái nhìn của tôi. Tôi tiếp tục:
- Ngày xưa có một ông vua. Một ngày nọ, vua ra
lệnh cho một nghệ sĩ của vương triều sáng tạo một tác phẩm sẽ làm cho ngài vui
khi ngài buồn và buồn khi ngài vui. Người nghệ sĩ làm một chiếc nhẫn trên đó có
khắc những từ ngữ này.
Điều này rồi cũng sẽ trôi qua.
Chúng tôi rời xe trung chuyển.
Bối rối hơn bao giờ hết, người khách đăm đăm
nhìn tôi tìm một manh mối. Tôi tiếp tục:
- Câu này đã đi cùng chúng ta suốt hai mươi ba
năm chiến tranh. Niềm vui và nỗi buồn của chúng ta cùng nó đã còn lại.
Chúng tôi đến trạm hải quan. Người khách lấy sổ
thông hành ra đưa cho người phụ trách, anh ta hỏi:
- Tên?
- Atiq.
- Quốc tịch?
- Pháp.
Anh ta cho tôi một nụ cười cay đắng. Tôi nói
nhỏ vào tai anh:
- Tên
tôi cũng là Atiq.
Khuôn mặt thất sắc của anh ta chợt sáng lên.
Anh sắp nói điều gì đó, nhưng tôi chận lại:
- Không, anh không trùng tên mà cũng không là
anh em sinh đôi của tôi. Anh chỉ mang tên tôi, người ra đi để bị lạc ở bên kia
biên giới, trên lề của thời gian.
VÕ HOÀNG MINH dịch
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét