SỐ XUÂN GIÁP NGỌ - 2014 - tác giả VÂN TRANG

Tác giả VÂN TRANG

NHÔÙ TEÁT QUEÂ

Taûn vaên

Nhöõng ngaøy cuoái cuøng cuûa naêm Quyù Tî ñang ñaàn troâi veà cuoái. Trôøi Buoân Ma Thuoät trong xanh, gioù töøng côn loàng loän traøn veà vaën veïo, uoán cong caùc ngoïn caây coå thuï, tuoát caû nhöõng chieác laù coøn xanh bieác neùm xuoáng maët ñöôøng. Nhöõng côn gioù döõ daèn höôùng ñoâng - baéc traøn vaøo, mang theo söï hanh khoâ, luoàn qua khaép caùc ngoõ ngaùch cuûa thaønh phoá, uøa vaøo töøng caên phoøng. Laïnh. Caùi laïnh giaù nhö tieát trôøi xöù Thanh queâ toâi ngaøy giaùp teát.

Chaùu gaùi ngoaøi queâ vöøa goïi ñieän vaøo thoâng baùo: nhaø ñaõ taùt ao, caù naêm nay nhieàu laém, môøi chuù veà aên teát. Toâi chaïnh loøng nhôù queâ. Theá laø thaám thoaét 37 naêm xa queâ vaøo Taây Nguyeân coâng taùc, theá maø chöa moät laàn ñöôïc trôû veà coá höông aên teát. Ngaøy ñi cha meï ñaàu coøn chöa baïc, ñeán nay caùc cuï ñaõ ruû nhau veà vôùi toå tieân. Coâng vieäc cöù oàn aõ cuoán ñi theo guoàng quay cuûa thôøi gian, ngoaùi ñaàu nhìn laïi ñaõ saép ñeán luùc phaûi nghæ, nhöôøng coâng vieäc cho theá heä keá tieáp. Nhöng ngaøy teát ñeán, xuaân veà loøng khoâng khoûi noân nao nhôù queâ, nhôù moät thôøi trai treû cuøng cha meï vaø em gaùi chuaån bò teát. Nhaø saùu anh chò em, nhöng bao naêm roài chæ coù hai anh em toâi aên teát cuøng boá meï vì caùc anh chò lôùn, ngöôøi vaøo Nam ñaùnh giaëc, ngöôøi leân Haø Giang mang caùi chöõ cho hoïc sinh vuøng cao - naêm naøo reùt ñaäm, hoïc sinh ñöôïc nghæ ñoâng, anh môùi veà. Ñaát nöôùc trong thôøi chieán, nhaø toâi laïi gaàn ga Thò Long, nôi bò bom ñaïn Mó taäp trung ñaùnh phaù, söï soáng vaø caùi cheát caùch nhau trong gang taác; nhöng maáy ngaøy teát caùnh treû chuùng toâi vaãn vui laém. Gaàn teát, caùc gia ñình tranh thuû taùt ao, taùt caû hoá bom baét caù aên teát vaø tröõ laøm thöïc phaåm phoøng giaëc Mó neùm bom trôû laïi.

Toâi vaãn coøn nhôù nhöõng ngaøy aáy, anh em toâi ngoài xem meï laøm thòt caù, röûa saïch roài ñem leân nöôùng. Nhöõng con caù loùc to baèng coå tay toâi ñöôïc meï khöùa nheï ngang thaân ba ñöôøng, laáy laït buoäc cong laïi nhö chöõ U, xeáp leân væ nöôùng laøm baèng maáy que saét nhoû ñan hình maét löôùi. Treân beáp than hoàng, töøng con caù ñöôïc xeáp saùt vaøo nhau. Khi aáy toâi cuõng chæ toø moø nhöng khoâng daùm hoûi vì sao caù loùc (loaïi to baèng caùn dao trôû xuoáng ñöôïc goïi nhö theá, coøn loaïi to hôn moät chuùt ngöôøi queâ toâi goïi caù chuoái), laïi phaûi buoäc cho cong thaân laïi, coøn caù roâ ñoàng ñeå nguyeân con xeáp leân væ nöôùng; rieâng caù dieác, meï laáy caây truùc cheû ñoâi, keïp caù vaøo giöõa môùi döïng beân caïnh beáp. Nhöõng con caù treân væ nöôùng thænh thoaûng nhoû xuoáng than hoàng moät gioït nöôùc vang leân tieáng “xeøo” laøm höông thôm ngaøo ngaït bay leân, anh em toâi hít haø… thoaûi maùi, meï khoâng caám! Caù nöôùng vöøa chín, da caù chæ hôi vaøng moät chuùt laø mang ra xeáp vaøo noài ñaát, raéc theâm moät ít laùt göøng, ñoå nöôùc maém caùy vaøo, ñem ñun nhoû löûa, khoaûng ba möôi phuùt laø ñöôïc. Noài caù ñun chín ñöôïc meï ñaët vaøo moät chieác quang laøm baèng tre, treo leân gaùc beáp ñeå aên trong ba böõa ngaøy teát vaø coù khi aên caû qua thaùng gieâng. Caùi laï laø tuy caù ñeå laâu nhö vaäy maø khoâng bò hö hoûng gì; cho ñeán taän baây giôø toâi vaãn khoâng lyù giaûi noåi vì sao. Coù ngöôøi baûo chaéc taïi kho baèng nöôùc maém caùy!

Nhaéc ñeán nöôùc maém caùy, moät ñaëc saûn cuûa vuøng daân queâ soáng caïnh soâng Thò Long, con soâng coù nöôùc khoâng maën nhöng cuõng khoâng ngoït neân ñöôïc goïi laø nöôùc lôï. Coù leõ vì nöôùc nhö theá neân sinh ra con caùy cuøng hoï vôùi cua ñoàng, nhöng nhoû hôn, thaân chæ to baèng ngoùn chaân caùi laø cuøng, mai gaàn nhö hình vuoâng, coù vieàn maøu ñoû, coøn 8 caùi chaân cuûa noù maøu hoàng hoaëc naâu vaøng, raát nhieàu loâng troâng raát ñaùng sôï. Muøa nöôùc leân ngöôøi ta mang daëm ñi baét, thöôøng moãi buoåi ñi nhö vaäy baét ñöôïc chöøng hai hoaëc ba gioû, moãi gioû naëng khoaûng 5 hoaëc 6kg. Caùy mang veà ñoå ra roå röûa saïch, boû vaøo coái giaõ nhoû, troän theâm ít muoái haït roài ñoå vaøo vaïi laáy vaûi maøn che mieäng, buoäc kín ñeå ruoài nhaëng khoâng vaøo roài ñem phôi naéng, khoaûng moät thaùng laø chín. Khi maém chín, ngöôøi ta ñoå theâm nöôùc muoái ñun soâi ñeå nguoäi, vaét boû baõ coøn laïi nöôùc. Khoaûng moät tieáng sau phaàn nöôùc trong noåi leân, chaét ra laøm nöôùc maém; coøn phaàn ñaëc hôn laéng xuoáng phía döôùi ñöôïc goïi maém caùy, duøng chaám caø muoái hoaëc rau quaû luoäc thì ngon tuyeät. Ba böõa ngaøy teát coù thòt lôïn luoäc chaám maém caùy thì khoâng gì ngon baèng.

Caây caûi maøo gaø queâ toâi, laù coù ñöôøng vieàn xoaên nhö maøo gaø, phía gaân gaàn cuoái taøu laù maøu tím; neáu chaêm soùc toát, caây cao tôùi nöûa meùt, laù to hôn hai baøn tay ngöôøi lôùn xoøe ra; khi naáu canh phaûi choïn laù baùnh teû, duøng dao nhoïn caét töøng laù moät ra khoûi thaân caây, röûa saïch, roïc boû cuoáng laù, thaùi nhoû vöøa phaûi, chôø nöôùc soâi ñeàu môùi boû rau vaøo. Chieàu ba möôi teát, bao giôø nhaø toâi cuõng laøm moùn canh rau caûi ñaëc bieät: meï baét moät con caù chuoái nhoát saün trong vaïi töø maáy hoâm tröôùc, duøng caønh tre xuyeân töø mieäng vaøo buïng roài ñöa vaøo beáp ñoát cho chaùy lôùp vaûy beân ngoaøi. Khi con caù chaùy ñen môùi mang ra ñeå nguoäi, boùc lôùp da chaùy boû ñi ñeå loä thôù thòt traéng ngaàn; gôõ thòt cho vaøo noài canh rau caûi maøo gaø ñang soâi, troän ñeàu, baéc xuoáng boû theâm ít göøng giaõ naùt, theá laø coù noài canh raát tuyeät, vò ñaäm ñaø.

 Moät côn gioù laïnh laïi aøo ñeán, toâi böôùc ra cöûa soå ngaém thaønh phoá ñaõ leân ñeøn. Buoân Ma Thuoät vaãn vaäy, doøng ngöôøi taáp naäp ngöôïc xuoâi duø naêm nay reùt hôn moïi naêm. Beân caùc quaùn caø pheâ vôùi nhöõng boùng ñeøn xanh ñoû nhaáp nhaùy, vaãn ñoâng ngöôøi ngoài nhaâm nhi ñeám ngöôïc thôøi gian. Teát ñeán vaãn coù ngöôøi baän bòu vôùi coâng vieäc thöôøng nhaät, nhöng vaãn coù ngöôøi thanh thaûn ñôïi chôø… Nhöng chaéc chaén trong loøng ai cuõng ñang thaáp thoûm noãi nhôù queâ nhö toâi...