SỐ: 250 - tác giả H’SIÊU BYĂ

SỰ TÍCH THÁC DRAY K’NĂO

Nếu bạn có dịp, hãy ghé thăm vùng thảo nguyên xanh M’đrăk, cùng ở với chúng tôi một đêm, uống với chúng tôi một ghè rượu, xé chung với chúng tôi một miếng thịt phơi khô, dưới ánh lửa lập lòe mờ mờ ảo ảo trên bếp lửa trong ngôi nhà dài các bạn sẽ được nghe già làng kể về sự tích dòng thác Dray K’năo ngày đêm cuồn cuộn dưới gốc đại thụ hàng trăm năm tuổi…

Ngày xưa, có một buôn của tộc người Êđê M’Dhur ở đầu nguồn con thác do vị tù trưởng giàu có và uy quyền cai quản. Nhà dài của tù trưởng con voi đi một ngày mới hết, chiêng núm, chiêng bằng treo đầy sàn, ngà voi, sừng tê giác treo đầy nhà trong nhà ngoài. Tôi tớ lên xuống cầu thang vai chạm vai, ngực chạm ngực, rộn ràng tấp nập như đi hội. Tù trưởng có một cô gái tên là H’Knăo vô cùng xinh đẹp:

Trông đằng trước như có người đã tạc

Nhìn đằng sau như có người uốn

Một buổi sáng nhìn theo vẫn không thấy chán mắt

Da vàng như hoa aring dơng

Chân trắng như hoa yuôr

Cái đầu như con dế ruồi

Bắp chân vàng như củ nghệ vừa chẻ đôi

Đôi môi đỏ xinh như môi con vẹt

Đứng ở xa trông nàng tựa như người M’Nông

Khi đến gần nhìn nàng giống như người J’rai

Tóc nàng dài và mượt bóng, các chàng trai ở buôn phía Tây liếc nhìn trộm không biết chán

Cặp vú của nàng vươn ra đằng trước

Thân hình mềm dẻo như cọng cây chuối non

Sắc đẹp của nàng thật lộng lẫy

Vào một ngày trời hanh khô và nắng nóng, con rắn chui vào hang, con mang ngừng ăn tìm chỗ trú, con cú, con vẹt đứng yên trong tổ không chịu ra, các cô gái trong buôn rủ nhau ra dòng thác tắm táp và nô đùa. Dòng thác trong vắt tung bọt trắng xóa ào ào đổ xuống tảng đá hình mai rùa dưới gốc cây si già trăm năm tuổi. Các cô gái thỏa thích vui đùa, vẩy nước lên nhau thả những tiếng cười giòn tan và trong trẻo. Tiếng cười của các nàng đánh thức chàng hoàng tử con trai vua thủy tề đang ngủ trưa trên tấm da cá chình xung quanh đính nhiều viên ngọc quý. Chàng mở mắt trông ra, ngạc nhiên khi thấy trong đám con gái kia có một nàng tên H’Knăo xinh đẹp tuyệt trần, chàng mê mẩn ngắm nàng, trái tim chàng rung động và từ đó con mắt ấy ngày nào cũng hướng về dòng thác – nơi một người con gái đánh cắp trái tim chàng.

Đêm đó H’Knăo mơ một giấc mơ kỳ lạ, nàng thấy một con rắn đen to hơn cột nhà sàn dài, con rắn nói được tiếng người:

- Ơ nàng H’Knăo xinh đẹp, ta là hoàng tử con vua thủy tề, kể từ khi trông thấy nàng, con tim ta đã ưng bởi vẻ đẹp hoa yuôr không sánh được, hoa aring dơng không sánh bằng. Ta muốn lấy nàng làm vợ, cha mẹ nàng cần bao nhiêu chiêng quý ta cho, bao nhiêu ché hiếm ta gửi, bao nhiêu trâu, bò ta trao, nàng đồng ý chớ?

H’Knăo sợ hãi:

- Yang ơ! Ta với chàng là hai thế giới khác nhau, chàng là thần, là con vua thủy tề còn ta là người trần mắt thịt sao chúng ta lấy nhau được? Buôn làng ta sẽ không chấp nhận, mẹ cha ta sẽ không cho phép.

- H’Knăo ơi! Nàng đừng lo chuyện đó. Ta muốn có người nấu cho ta bữa ăn ngon, dệt cho ta những tấm khố đẹp, ngày ngày cùng ta lên rẫy tỉa bắp, trồng khoai và người đó nhất định là nàng. Nàng sẽ là vợ ta.

Sáng hôm sau H’Knăo đem giấc mơ kể lại cho bố mẹ mình nghe. Bố mẹ khuyên nàng từ nay đừng ra dòng thác đó tắm nữa nhưng đến trưa trong người nàng bỗng nhiên nóng rực như lửa đốt. Thế rồi quên bẵng lời khuyên của cha mẹ nàng lại rủ các cô gái trong buôn ngâm mình dưới dòng thác mát rượi.

- Ơ H’Rin, H’Rang ở nhà trên. Ơ H’Mang, H’Tang ở nhà dưới. Bầu nước đã đầy, cơm nếp đã cạn, nhà cửa sạch bong không hạt bụi, các nàng có thể đi tắm cùng ta chứ?

- Vâng thưa H’Bia Knăo xinh đẹp, chúng tôi sẽ đi cùng bà.

Trưa. Trời đất chói chang không một đám mây nhởn nhơ đi dạo. Bỗng có một cơn gió mạnh làm cho cánh hoa đỏ rực rụng đầy tảng đá như tấm thảm đỏ màu bên dòng thác mát trong. Một chàng trai cưỡi một con ngựa đực đen bóng có đốm trắng trước trán xuất hiện:

Trông chàng oai phong lẫm liệt như con rắn hổ mang ngậm độc trong hang, như con giun mềm mại dưới đất

Kẻ giàu phía Đông, người sang phía Tây không ai bằng chàng

Chàng đẹp đến nỗi cá trắm, cá mè như muốn cắt cổ người giàu

Lông chân, lông đùi đều đặn mượt mà to bằng chân cỏ tranh

Lông mày rậm rạp, cong ngược phía trước

Râu to bằng chuôi dao con áp sát vành tai phía sau

H’Knăo ngẩn ngơ vì từ lúc lọt lòng tới giờ nàng chưa thấy một chàng trai nào đẹp lạ kỳ như thế. Chàng xuống ngựa và biến mất trong sự ngạc nhiên tột cùng của các cô gái.

Ngày hôm sau khi con gà rừng chưa cất tiếng gáy lần thứ nhất, trong buôn không có ngôi nhà nào bập bùng ánh lửa. H’Knăo nhẹ nhàng bước xuống cầu thang, nàng đi thẳng về phía dòng thác nơi có người con trai “oai như rắn hổ mang” đang đợi. Dưới ánh trăng tròn treo lơ lửng trên ngọn cây cao, họ trao cho nhau chiếc vòng bạc hẹn ước. Họ đã bén hơi nhau và nguyện sẽ cùng đắp chung tấm chăn, ăn cùng miếng trầu, hút cùng tẩu thuốc, lên rẫy lên rừng cùng nhau.

Một mùa trăng đi qua, tình yêu của họ lớn dần theo năm tháng, chàng hoàng tử mời nàng H’Knăo đến ra mắt bố mẹ mình dưới thủy cung. Ngựa chở hai người tiến về dòng thác. Nước rẽ lối thành con đường to và dài. Chim chóc hót líu lo trên tán lá xanh mọc hai bên đường. Xa xa là buôn hoàng tử.

Đó là buôn to hơn mười lần buôn nàng H’Knăo. Nhà chàng hoàng tử giàu hơn trăm lần nhà nàng H’Knăo. Trăm ngôi nhà phía Tây, trăm ngôi nhà phía Đông nhà hoàng tử sừng sững ở giữa - dài thườn thượt hơn tiếng chiêng ngân, hơn hơi ngựa chạy, trẻ con đi không nổi, khiêng ché Tuk, ché Đôi lên xuống cầu thang không chạm nhau. Trăm người bước lên gian gar, nghìn người bước xuống gian ôk nhà vẫn rộng thênh thang.

- Ơ con chim chích một nghìn, con chim cu một trăm, các tôi tớ của ta từ đây đến đằng kia, đây là người con gái ta yêu thương nhất, nào hãy đối xử với nàng tốt như các ngươi đối xử với ta, hãy chọn con heo, con gà béo nhất trong bầy để thui, lựa hạt gạo ngon và trắng tinh nhất để nấu, chọn rượU ngon trong ché Tuk, ché Tang to nhất để cột.

Lời hoàng tử vừa dứt trong nhà tôi tớ ríu rít và bận rộn hẳn lên. Người khiêng nồi bảy, nồi ba cho khách rửa tay, rửa chân cứ khiêng. Người nấu cơm trong nồi lớn bằng đồng cứ nấu. Người bẻ lá cột rượu cần cứ cột. Người giết heo, giết gà cứ giết. Mỗi người một việc chẳng mấy chốc thì xong, ché rượu đã buộc vô cột, cơm canh nghi ngút khói bày giữa nhà chờ khách ngồi vào mâm.

H’Knăo xếp tấm váy ngồi vào ghế, bàn tay nhỏ nhắn vin chiếc cần, chiếc cần cong cong đưa giọt rượu thơm nồng vào miệng. Nàng hút một hơi rượu vơi tới tai ché, nàng hút hai hơi rượu vơi nửa bụng ché, nàng hút ba hơi rượu cạn tới đáy. Cứ thế hết lượt nước này đến lượt nước nước khác, hết ché rượu này đến ché rượu khác cho đến khi chủ và khách say nghiêng ngả nhìn ra ngoài thấy bầu trời tối sầm, đôi mắt nặng trĩu kéo sụp trên khuôn mặt đỏ ửng màu hoa k’ting.

Mặt trời mọc trải trên bầu trời thành những dải nhiều màu như tấm chăn thổ cẩm

Nhìn đồi cỏ phía Đông thấy đàn ngựa trăm con đang thung thăng gặm cỏ. Lắng tai nghe ở khu rừng phía Tây thấy tiếng hú gọi đàn của bầy voi nghìn con đủng đỉnh rủ nhau đi nhấp nháp lá chuối non. Trông ra phía trước là cánh đồng lúa rẫy bạt ngàn đang độ chín mùi hương thơm thoang thoảng khắp buôn làng. H’Knăo đắm chìm trước cảnh thanh bình và no đủ ấy nhưng rồi nàng bỗng nhớ nhà, nhớ bố mẹ, nhớ ngôi nhà dài, nhớ bạn bè H’Tang, H’Mang. Nàng đâu biết ba ngày nàng dạo chơi dưới thủy cung bằng ba năm trên trần gian.

Sự xuất hiện của nàng H’Knăo với chàng trai lạ cùng con voi trắng làm bố mẹ, buôn làng H’Knăo mở tròn con mắt, há hốc cái miệng. H’Knăo kể lại đầu đuôi câu chuyện và ngỏ ý muốn lấy hoàng tử làm chồng và theo chàng về thủy cung. Lời tuyên bố của con gái khiến tù trưởng vô cùng tức giận, lũ trai làng buôn trên, buôn dưới dựng đứng tóc. Lấy hoàng tử đồng nghĩa với việc con gái xinh đẹp hơn hoa yuôr của tù trưởng sẽ chết. Tù trưởng chỉ có một người con gái nếu nàng chết đi ai sẽ là người đứng đầu căn nhà dài thượt của ông bà để lại. Nhưng nếu không cho H’Knăo lấy cả buôn làng sẽ bị chìm dưới dòng thác đầu nguồn kia như lời hoàng tử tuyên bố. Ôi! Buôn làng do ông bà mấy trăm năm gây dựng mà bị nhấn chìm thì mặt mũi nào đi gặp ông bà ở thế giới bên kia.

Tiếng tù và vang lên dồn dập, buôn làng náo động, một cuộc họp hội đồng già làng đã diễn ra suốt ba ngày ba đêm. Ai cũng trăn trở suy nghĩ, củi đã đốt hết một hốc, rượu đã uống hết mấy ghè, thuốc đã nhồi đến không biết bao nhiêu lá nhưng không ai có lời giải đáp hợp lí. Tù trưởng còn nhớ rất rõ, ngày vợ ông trở dạ sinh ra H’Knăo cả buôn một phen hú vía vì sinh ra nàng không cất tiếng khóc như những đứa trẻ khác, cứ trơ ra như một khúc gỗ cho đến khi ba tuổi. Và bây giờ đến tuổi bắt chồng nàng lại làm mọi người lo lắng. Một giọng nói khàn khàn của già làng tóc như màu mây vang lên phá tan không khí u trầm:

- Nàng H’Knăo con cháu chúng ta, ngày nó lọt lòng mẹ tôi đã nằm mơ thấy có một ngôi sao sáng rơi xuống dòng thác. Tôi đoán rằng con bé là người thuộc về nơi ấy. Yang đã vẽ ra số phận của chúng ta, vẽ ra số phận của con cháu H’Knăo. Tôi có ý kiến thế này, mọi người hãy cùng nhau bàn bạc. Hàng trăm năm nay buôn làng ta tuy sống cuộc sống ấm no, hạnh phúc nhưng thỉnh thoảng lại hay bị đàn hổ trên núi xuống làm phiền. Chúng bắt tất cả heo, gà thậm chí cả người chúng gặp ngoài đường để ăn thịt. Chúng ta đã tiêu diệt chúng bằng cách đào hầm đặt bẫy, bắn cung tên có tẩm độc nhưng số lượng của chúng chẳng hề thuyên giảm. Con cháu H’Knăo là viên ngọc của buôn làng do vậy chồng nàng nhất định phải là người hơn người về tài và sắc. Để thử tài hoàng tử, ta hãy bắt hoàng tử giết và lột da một chục con hổ trên núi Cư Bă, một trăm con hổ trên núi Cư M’Ta, một nghìn con hổ trên núi Cư H’Mú. Nếu hoàng tử làm được điều đó, chúng ta sẽ gã con cháu H’Knăo yêu quý cho, ngược lại hoàng tử nếu không thực hiện được phải ngay lập tức trở về thủy cung từ bỏ ý định lấy con cháu H’Knăo làm vợ và không được phiền nhiễu buôn làng.

Ông già có màu tóc mây vừa dứt lời một tràng pháo tay vang dậy như sấm nổi lên. Mọi người thở phào nhẹ nhõm như cởi được sợi len rối khi chuẩn bị ngồi dệt.

Khi con gà trống cất tiếng gáy lần thứ nhất, hai bên đường đã là những bó đuốc sáng rực nghi ngút khói của dân làng đưa tiễn hoàng tử giết hổ trên núi. Nghe tin thử thách, nàng H’Knăo buồn lắm suốt đêm nàng lo lắng cho người yêu, giết từng ấy hổ ư? Cho dù chàng có là thần đi chăng nữa cũng không làm nổi. Còn hoàng tử, vẻ mặt chàng thản nhiên không một chút lo lắng sợ sệt. Chàng bước một bước đã tới núi Cư Bă giết sạch hàng chục con hổ, bước hai bước đã tới núi Cư M’Ta giết hàng trăm con hổ, bước ba bước đã tới núi Cư H’Mú giết hàng nghìn con hổ.

Con gà trống cất tiếng gáy lần thứ hai, thứ ba rồi thứ tư thì mặt trời mọc giữa hai quả núi phía Đông. Lúc này người ta thấy trước nhà tù trưởng xác hổ được chất thành núi. Dân làng chia nhau xẻ thịt phơi khô treo lên dàn bếp ăn dần qua mùa mưa năm sau.

Đám cưới của nàng H’Knăo con gái yêu tù trưởng với con trai vua thủy tề được tổ chức long trọng nhất từ xưa đến nay. Buôn làng ngả nghiêng say từ khi con trăng hình lưỡi liềm mờ mờ đến khi con trăng tròn sáng vằng vặc trên ngọn cây H’rê cạnh dòng suối. Nàng H’Knăo xinh đẹp theo hoàng tử về thủy cung. Sau đó người ta thấy tôm cua từng đàn từ dòng thác bò đông đen về nhà cha mẹ H’Knăo. Bỗng nhiên những con tôm cua kia rung mình ba lần đằng trước, bảy lần đằng sau, thật kì lạ tất cả thảy đều biến thành voi to, chiêng quý, ché hiếm. Thì ra đó là món quà mà vua thủy tề tặng cha mẹ H’Knăo vì đã cho ông con dâu thảo hiền. Tù trưởng cha H’Knăo đã giàu rồi con giàu nữa, sang rồi còn sang hơn nữa nhưng nỗi nhớ con gái không lúc nào nguôi ngoai. Họ ra dòng thác cúng sau mùa thu hoạch để cầu sức khỏe, mùa vụ bội thu cho dân làng và cũng là để tưởng nhớ con gái làm dâu dưới thủy cung không bao giờ trở về. Từ đó buôn làng đặt tên cho dòng thác ấy là Dray K’năo – dòng thác thiêng liêng của buôn làng, dòng thác mang tên người con gái xinh đẹp lẫy lừng từng làm điêu đứng bao trái tim của các chàng trai.

Ngày nay Dray K’năo là địa điểm tham quan du lịch nổi tiếng của huyện M’Đrăk. Không dốc như Dray Sáp, Dray K’nur, Dray K’năo mang đặc điểm riêng đủ quyến rũ mê hồn những ai đặt chân đến. Đầu nguồn, nước chảy ào ào bọt tung trắng xóa như giận giữ nhưng càng về sau dòng nước chuyển sang màu xanh tĩnh lặng luồn lách dưới cây cổ thụ già trăm tuổi cành lá xum xuê ngất ngưởng trên tảng đá lớn chẳng khác gì những cung bậc cảm xúc của tình yêu đôi lứa. Tham quan nơi đây du khách còn được hòa mình vào thiên nhiên cây cỏ, thấy những chú sóc nghịch ngợm chạy lăng xăng kiếm mồi, ngửi mùi thoang thoảng của lan rừng đủ màu rũ những chùm hoa dài từ cổ thụ già trăm tuổi, nghe âm thanh lích rích của bầy chim đang làm tổ trên cao...

Dray Knăo – quê tôi không những đẹp về phong cảnh mà đằng sau nó là ẩn dấu một sự tích dài mà tôi vừa kể cho các bạn nghe.